Katowice – Cieszyn 150 km
Etap 01 01.03.2024 Katowice – Katowice Piotrowice 11 km Etap 02 02.03.2024 Katowice Piotrowice – Tychy 30 km Etap 03 03.03.2024 Tychy – Pszczyna 23 km Etap 04 04.03.2024 Pszczyna – Bielsko Biała 34 km Etap 05 05.03.2024 Bielsko Biała – Skoczów 30 km Etap 06 06.03.2024 Skoczów – Cieszyn 22 km
Etap 01 01.03.2024 Katowice – Katowice Piotrowice 11 km
Tym razem mam zamiar przejść z Katowic do Cieszyna. Główny cel obecnej wyprawy to budowle projektowane przez Stanisława Niemczyka, często zwanego śląskim Gaudim. Na trasie są oczywiście i inne ciekawe obiekty, te o których już wiem, jak i takie, które będę miał okazję dopiero odkryć. Te drugie sprawiają naturalnie największą frajdę. Trasa krótka, ale zapowiada się bardzo interesująco. No i do tego iście wiosenna, ciepła i słoneczna pogoda. Zaczynam „półetapem”. Rano jadę do Katowic i na początek główny punkt pierwszego dnia, czyli wizyta w Panteonie Górnośląskim, który mieści się w podziemiach katowickiej archikatedry. To nowa placówka, otwarta w 2022 roku z okazji 100 – lecia Niepodległości. Dobre dwie godziny zwiedzania w towarzystwie kompetentnej i życzliwej pracownicy muzeum. Prawie 300 sylwetek wybitnych Górnoślązaków. Są tu bojownicy o polskość, naukowcy, politycy, duchowni, ludzie kultury i sportowcy. Plejada gigantów. Prof. Religa, Korfanty, wojewoda Grażyński, Kukuczka, Cieślik i Pieczka. Ci jakby oczywiści. Są też ci wielce wybitni ale jakby mniej znani jak Henryk Sławik czy ks.Franciszek Blachnicki. Są wreszcie osoby, które w powszechnej opinii nie są w ogóle kojarzone ze Śląskiem. Z innych spraw moją uwagę zwraca wizualizacja pierwszego projektu archikatedry. Wg pierwotnych założeń jej kopuła miała być wyższa o 40 m, sięgać 102 m wysokości i zdecydowanie dominować nad centrum Katowic. Budowlę kończono po wojnie, już w innych realiach i warunkiem jej ukończenia była korekta gabarytów świątyni. Podsumowując, zdecydowanie warto odwiedzić to miejsce. I choć wielkość ekspozycji pozwala wyłącznie na wybiórcze „zwiedzanie”, to i tak poznajemy sporo nowych i często zaskakujących informacji, świadczących o tym jakże ciekawym i ważnym regionem jest Górny Śląsk. Zaliczam dobre pierogi i idę na Górkę Beaty. Tam przeniesiony z Syryni pięciusetletni drewniany kościółek i kolumna upamiętniająca słynnych śląskich himalaistów, którzy z gór nie powrócili. Zaczyna trochę padać, dochodzę do sanktuarium w Panewnikach. Miejsce słynie z jednej z największych w Europie szopek bożonarodzeniowych. Niestety, przyszedłem miesiąc za późno i nie mam okazji jej podziwiać. Sama neoromańska monumentalna świątynia nie wzbudza we mnie jakiś szczególnych emocji. Zapamiętam natomiast ciekawostkę, że na tutejszych organach najpierw grał przez 30 lat pan Wiktor, a teraz zajęcie kontynuuje już przez 38 lat jego syn Zygmunt.
Etap 02 02.03.2024 Katowice Piotrowice – Tychy 30 km
Rano pogoda niezła, potem się ochłodzi i zacznie kropić. Najpierw 8 km bardzo prozaicznej drogi do Mikołowa. Na wejściu do miasta osiedle Nad Jamną – najładniejsza realizacja PRL-u lat 80. To jeden z projektów Stanisława Niemczyka. Jeszcze Ślązacy nie wiedzą co mają, jestem pewien, że już niedługo Niemczyk będzie powszechnie znany a jego budowle staną się celem wycieczek. Miał swoje zdanie to i miał często pod górkę. Zachwycają wizje i warsztat architekta. Ale jest jeszcze coś co Niemczyka tak szczególnie wyróżnia, ten jego bardzo osobisty i zaangażowany stosunek do procesu projektowania. Tu wszystko się zgadza i stanowi zamkniętą harmonijna całość. Samo osiedle, powstałe w najgorszym okresie w historii polskiej architektury, przenosi nas klimatem gdzieś do Anglii lub do hanzeatyckiego miasta. Urbanistycznie nawiązuje do gniazda śląskich familoków, zaś architekturą i detalem do okresu gotyku. Do budowy Niemczyk wykorzystał i przemysłowe prefabrykaty i tradycyjną cegłę. Udowodnił w ten sposób, że nawet w czasach bryndzy PRL można stworzyć coś oryginalnego i do tego dla ludzi. Dalej rynek, dość duży, rzekłbym taki śląski z charakterystycznym ratuszem. Potem zwracam jeszcze uwagę na napisaną w slonsko godce reklamę trafiki i zielonym szlakiem idę już na Tychy. Na chwilę zatrzymuję się w miejscu rozstrzelania przez Niemców w 1939 roku powstańców śląskich. Wchodzę do dawnej wsi Wilkowyje z ciekawą pułapką na wilki. Zaczynają się prawdziwe Tychy. Na początek Browar Obywatelski, powstał jako konkurencja dla browaru Hochbergów (Książęcego) a dzisiaj jest siedzibą galerii. Potem, już za dworcem PKP, Osiedle A – szczytowe osiągnięcie socrealizmu. Trzeba zwrócić uwagę, ze jest kompletnie zachowane i stanowi unikat w skali europejskiej. Kiedyś kpiono z secesji, wstydzono się osiedli familoków i nie zauważano przedwojennej moderny. Myślę, ze teraz przychodzi czas, aby zweryfikować nasze poglądy na epokę socrealizmu. Pierwszy aspekt to sama architektura. Powstało oczywiście wiele budowli kontrowersyjnych, ale trzeba pamiętać, że w tych czasach tworzyli naprawdę wybitni architekci. Druga sprawa to wymiar społeczny. Zaraz po wojnie, która przyniosła niewyobrażalne zniszczenia, w miejscu ruin albo na kompletnym zadupiu zaczęto budować osiedla „szklanych domów”. Obok powstawały szkoły, przedszkola, kina, domy kultury i infrastruktura sportowa. To musiał być szok, który wzbudzał entuzjazm społeczny. Potem zaliczam Osiedle B z placem Baczyńskiego (d.Bieruta). Przez wiele lat było to najbardziej prestiżowe miejsce w Tychach. Zwraca uwagę wielkość samego założenia a także charakterystyczne domy z wieżyczkami. Dalej rynek z Teatrem Małym (też wybitni projektanci) i położonym nieco powyżej kościołem. Coraz bardziej kropi a ja w kierunku potężnego kompleksu Browaru Książęcego. Kto nie pijał Tyskiego? 😊 Przechodzę obok centrum wycieczkowego browaru (na zwiedzanie nie mam czasu). Potem park ze słynnymi tyskimi niedźwiadkami. Miała być rzeźba jednego misia, ale decydenci mieli problem, który z trzech projektów wybrać. Wybrano kompromis i są wszystkie: Mysia, Tysio i Gutek. W hotelu tylko chwila przerwy bo nie wyrabiam z czasem. Miał być Niemczyk a zająłem się socrealizmem i innymi, ciekawymi skądinąd, tematami. Idę więc do wciąż budowanego kościoła św.Franciszka i św.Klary. Nie da się schować, że panują tu klimaty przeniesione jakby wprost z Asyżu. W tym miejscu zrozumiemy chyba najlepiej, dlaczego Stanisława Niemczyka nazywają polskim Gaudim. Potem stadion lodowy i rzesze kibiców GKS podążających na sobotni mecz. Dalej błąkam się po jakimś osiedlu aby odnaleźć efektowny mural poświęcony Ryśkowi Riedlowi. Warto było. Jeszcze okazały gmach UM w Tychach i uliczna statua Riedla, który tu mieszkał przez wiele lat. Syn artysty prowadzi dziś w Tychach znany klub muzyczny. Tychy to bardzo ciekawe miasto, bardzo zaskoczyły mnie na plus. Jak ktoś poszukuje gotyckich murów, to na pewno ich tu nie znajdzie. Miasto ma jednak do zaoferowania bardzo wiele innych ciekawych atrakcji i co chyba najważniejsze to wydaje mi się, że jest miejsce fajne do życia.
Etap 03 03.03.2024 Tychy – Pszczyna 23 km
W końcu pogoda zgodna z prognozami. Miało być ładnie i jest piękna wiosenna aura. Z samego rana, na początek kościół Ducha Świętego. To jeden z najważniejszych projektów Niemczyka. Mam sporo szczęścia, zbliża się pora mszy, mogę więc wejść do środka i obejrzeć dekory Jerzego Nowosielskiego w nastroju chrześcijaństwa wschodniego obrządku. Dalej lasami wokół zalewu Paprocany, to miejsce aktywnej rekreacji mieszkańców Tychów. Ładna słoneczna pogoda i do tego niedziela, kręci się więc dużo ludzi. Rano nie liczyłem, że wejdę do wnętrza kościoła, wszedłem. Teraz zamierzam zwiedzić, położony nad samym zalewem urokliwy pałacyk myśliwski Hochbergów. Nie wszedłem, rozpoczęto kompleksowy remont obiektu. Szkoda, ale tak w drodze często się zdarza. Zza płotu robię zdjęcia i idę na Kobiór. To duża wieś (5 tys.) z dominującym neogotyckim kościołem. Widać, że mieszkańcom żyje się tu dostatnio. Na skraju miejscowości dawna smolarnia. To świetna okazja aby uzupełnić wiedzę nt produkcji terpentyny, smoły, mazi i dziegciu. Potem lasami i pewne kłopoty z przejściem przez tereny modernizowanej linii kolejowej. Osada Piasek i ładny odcinek zabytkowej alei dębowej. To fragment dawnej drogi dla gości zamku pszczyńskiego do, wspomnianego wcześniej, pałacyku myśliwskiego w Promnicach. Gośćmi Hochbergów była elita z najwyższej półki, to i droga dla myśliwych musiała być od igły. Na wejściu do Pszczyny odcinek przydrożnych chaszczy, do tego wykopy i inne ograniczenia, spowodowane przebudową torów. Jestem zmęczony. Dobry hotel i do tego w samym rynku. No no, Pszczyna mnie zaskakuje, na plus. Fakt, że pierwsza słoneczna niedziela tej wiosny, ale ludzi tłumy. Przed knajpami i cukierniami kolejki, popyt zdecydowanie przewyższa podaż. Rynek miasta wygląda naprawdę ekstra. Chwila odpoczynku i lecę na zwiedzanie zamku Hochbergów. Bogata historia, ale „polskich” emocji praktycznie brak. Wspaniały westybul, sala reprezentacyjna, biblioteka i cesarskie apartamenty. W czasie I wojny na zamku mieścił się niemiecki sztab i tu często odbywały się narady na najwyższym szczeblu, często z udziałem samego cesarza. Piękny park przyzamkowy i tu również tłum spacerowiczów. Nieźle to wszystko wygląda. Wieczorem znowu idę na spacer, teraz oglądam Pszczynę w blasku ulicznych latarni. Wrażenia znowu jednoznacznie pozytywne i utwierdzam się w przekonaniu, że Pszczynę naprawdę warto odwiedzić.
Etap 04 04.03.2024 Pszczyna – Bielsko Biała 34 km
Słoneczny ładny poranek. Z hotelu wychodzę prosto na rynek, zdjęcie zamku i już po chwili jestem w pięknym przypałacowym parku. Zmierzam w kierunku zagrody żubrów, której jednak nie planuję dziś zwiedzać. I za wczesna pora i zbyt wiele km przede mną. Pszczyński park robi wrażenie, jest ogromny i wzorowo zagospodarowany. Dochodzę do Trzech Dębów. To szczególne miejsce pamięci. Tutaj w lecie 1919 mężczyźni z okolic Pszczyny złożyli powstańczą przysięgą. Dwadzieścia lat później, w 1939 również w tym miejscu niemieccy „rycerze” rozstrzelali powstańców śląskich i pszczyńskich harcerzy. Obecnie jest tu niewielki cmentarz polskich żołnierzy poległych w 1939 oraz pamiątkowy obelisk. Idę w kierunku Goczałkowic, po drodze legalna plantacja „marychy”. Muszę tą sprawę lepiej zbadać 😊. Goczałkowice Zdrój to przyjemne miejsce. Małe uzdrowisko, kilka reliktów dawnego kurortu, zadbany park. Ładnie odnowiony stylowy budynek stacji kolejowej i uroczy pawilon starej pijalni Maria Quelle. Niestety, jest jeszcze za wcześnie aby popróbować tutejszej solanki. Następnie Czechowice Dziedzice, spore ponad 30-tysięczne miasto, bez typowego centrum. Spotykam tu jednak parę ciekawych miejsc Po pierwsze, całkiem przypadkowo trafiam na bank spółdzielczy, który znam z fotografii, bo autorem jego projektu był S.Niemczyk. Po wtóre, Pomnik Wolności, okazały i godny monument wysadzony w 1939 przez Niemców a wiernie zrekonstruowany w 2018. Trzecie miejsce to teren w okolicy pałacu Kotulińskich. Szkoda, że nie można wejść na teren posesji. I na koniec najważniejszy dla mnie obiekt w Czechowicach Dziedzicach, kolejne dzieło Niemczyka, kościół Jezusa Chrystusa Odkupiciela. Szkoda, że nie mogę wejść do środka, takie czasy. Podziwiam niebywałą architekturę, naprawdę ten architekt miał niesamowite pomysły. Uznanie budzi również niespotykana pomysłowość Niemczyka w trakcie projektowania lokalizacji budowli. Architekt musiał „zmieścić” dużą świątynię na bardzo małej działce pomiędzy osiedlową uliczką a torami kolejowymi. Z zadania wywiązał się znakomicie. Przede mną już beskidzkie panoramy z kominami wielkiej elektrociepłowni. Do Bielska Białej idę trasą wylotową a następnie ścieżką rowerową wzdłuż Białej. Mijam kompleks fabryczny byłej FSM (kultowy Fiat 126 P), potem już budynki industrialne z XIX i początków XX w. Ta część miasta jest zaniedbana i panuje tu zwykły syf. Nie chciałbym w tych rejonach spacerować po zmroku. Dworzec PKP z odrestaurowanym wnętrzem. Specjalnie zajrzałem do środka i rzeczywiście wygląda to super. Hotel, jestem zmęczony, ale nie ma lekko, miasto należy obowiązkowo obejrzeć. Najpierw Biała. Plac Wolności, plac Wojska Polskiego, neorenesansowy ratusz i ulica 11 Listopada. Wieczór, po lekkim deszczu. Główne ulice i place robią dobre wrażenie, na bocznych uliczkach jest różnie. Przechodzę przez most. Rzeka Biała to granica pomiędzy Białą a Bielskiem. Nazwa rzeki i tych dwóch dawnych odrębnych miast oznacza w sumie to samo, a jakże odmienna jest ich historia. Ta niewielka rzeka przez wieki odgradzała dwa światy. Bielsko z „wyższą” zabudową było bardziej zasobne, w galicyjskiej Białej żyło się skromniej. Bielsko to trochę taki mały Wiedeń. Zamek Sułkowskich, eklektyczny gmach teatru, stylowy budynek poczty. Kilka zdjęć i idę na bielski rynek. Ładnie odnowiony i oświetlony. Czuję się jednak dyskomfort. W rynku bielskim dominują menele i nie spotyka się to z żadną reakcją. Jeszcze część miasta zwana Bielskim Syjonem. Tu znajdują się obiekty związane z liczną w mieście wspólnotą ewangelików. Na głównym placu tej dzielnicy jedyny w Polsce pomnik Marcina Lutra. Bielsko Biała ofertuje o wiele więcej niż dzisiaj zdążyłem przelecieć. Mam nadzieję jeszcze tu wrócić i pozwiedzać do końca.
Etap 05 05.03.2024 Bielsko Biała – Skoczów 30 km
Ciężki etap. Nie dość, że dość długi, to jeszcze pogodowa niespodzianka. Rano poważna zmiana, jest znacznie chłodniej i lekko pada. Wychodzę z centrum Bielska i obieram kurs na lotnisko sportowe. Potem w Wapienicy przekraczam niewielki potok. Wiem, że trochę powyżej znajduje się zapora im.I.Mościckiego i zbiornik, stanowiący rezerwuar wody pitnej. Dalej miejscowość Jaworze, przed wojną popularna jako uzdrowisko. Teraz też spełnia jakieś funkcje lecznicze, ale jak do tej pory nie słyszałem o niej. Tradycja „zdrojowa” jest w wypadku Jaworza długa. Na pomysł takiego biznesu wpadli właściciele tych terenów baronowie Saint Genois d’Anneaucourt. Podobno wpierw powstało uzdrowisko a dopiero potem szukano pomysłu jaką kurację stosować. Tak czy owak, zdecydowano się na słońce, świeże powietrze i lasy. Jako dodatkowy komponent wybrano żętycę czyli serwatkę z owczego mleka. No i lud to kupił. W międzywojniu Jaworze było wziętym kurortem, zjeżdżała tu cała śmietanka towarzyska. Dzisiaj jest zrewitalizowany park, mały amfiteatr, niedostępny pałac (zakład wychowawczy) i wyjątkowa kwatera na miejscowym cmentarzu. Zachowało się 19 grobów dawnych właścicieli. W centrum ławeczka założyciela zdroju Maurycego Saint Genois, w tle zachowany dawny budynek zdrojowy „Sanitas”. Oglądam sobie to Jaworze i nagle robi mi się niebywale zimno. Czuje wszechogarniający chłód, przenika mnie do szpiku kości. Niebywałe, dosłownie w jednej chwili. Cóż, trzeba szybko zareagować. Wchodzę do gruzińskiej knajpki i zamawiam malinową herbatę. Następnie w pobliskim samie kupuję dwie buły i kawał dobrej kiełbasy. To mój autorski patent na zimno. No i jeszcze mała korekta mojego ubrania na cieplejszy wariant. Jest chłodno i mżyście, wychodzę więc z Jaworza energicznym krokiem. Mijam wzgórze Goruszka. To cel spacerów kuracjuszy z Jaworza. Jest podobno ładnie zagospodarowane. Tego dzisiaj nie sprawdzę, muszę maszerować i jakoś rozgrzać się. Chwała Bogu, wyszło i sytuacja wydaje się opanowana. Lasami dochodzę do Górek Wielkich. Wokół podbeskidzkie plenery, idę ścieżką rowerową wzdłuż potoku Brennica. Mój kolejny cel to dawny dwór Kossaków, spalony pod koniec wojny a obecnie częściowo odbudowany i będący siedzibą niedużego muzeum poświęconego Zofii Kossak Szatkowskiej. Przyznam się, że w sumie nie znałem tej postaci. Dopiero w ostatnich miesiącach, trochę z przypadku, zainteresowałem się bliżej tą osobą. Stąd też i moja wizyta w Górkach Wielkich. Zofia Kossak Szatkowska to postać wybitna i wielce zasłużona. Była oddaną patriotką, która na każdym etapie swojego życia robiła rzeczy szlachetne i bardzo pożyteczne. I co charakterystyczne, zawsze miała pod górkę. Autorka „Pożogi” przeżyła pierwszą rzeź na Wołyniu, zapisała piękne karty w czasie niemieckiej okupacji by po wojnie „za zasługi” udać się na wymuszoną emigrację. Przykre jest to, że po latach z ośmiorga jej prawnuków żaden nie mieszka już w Polsce. Jak dowiedziałem się od pani, która oprowadza mnie po ekspozycji, ostatni wyjeżdża akurat do Wielkiej Brytanii. Jak ma funkcjonować naród, którego elity a ród Kossaków to właśnie polska górna półka w najczystszej postaci, żyją na obczyźnie? Dalej ścieżką rowerową dochodzę do miejsca gdzie Brennica wpada do Wisły a niedługo potem jestem już w Skoczowie. Czuję zmęczenie i z ulgą kwateruję się w hotelu. Obowiązki jednak wzywają i idę na krótki spacer. Zadbane miasteczko. W rynku ratusz i ładne kamieniczki, jest też kościół i uliczki z fajnym klimatem. Ze Skoczowem kojarzą się ciekawe postacie: Jan Sarkander, Gustaw Morcinek, Karol Śliwka (autor znanych polskich logotypów) i kontrowersyjny przywódca Ślązakowców Józef Kożdoń.
Etap 06 06.03.2024 Skoczów – Cieszyn 22 km
Dzień zaczynam od wejścia na górę Kaplicówka. Pokonuję kilkaset schodów i cały Skoczów mam u stóp. Niestety, niewiele widzę. Gęsta mgła, widoczność na jakieś 10 – 15 m, o panoramie okolicy nie ma mowy. Z bliska dostrzegam altanę widokową, krzyż papieski i kaplicę św.Jana Sarkandra. Bywali tu na Kaplicówce cesarz Franciszek Józef i Jan Paweł II. Ważne dla Skoczowa miejsce. Powoli schodzę i idę asfaltem pośród lasu. Dostrzegam kierunkowskaz do grobu Skoczowskich. Nie zamierzam go dziś odwiedzać, ale wiąże się z nim ciekawa historia, rzucająca trochę światła na dzieje tych okolic. Otóż Skoczowscy byli właścicielami pobliskich Wilamowic i Siemiradza. W poł. XVI w., w ślad za księciem cieszyńskim, zgodnie z zasadą Cuius regio, eius religio, rodzina przeszła na luteranizm. Na początku XVII w. książęta powrócili do katolicyzmu, ale ród Skoczowskich tym razem odmówił konwersji. Jako luteranie nie mieli sielanki. Nabożeństwa były odprawiane po lasach a na cmentarzach odmawiano im pochówku. I tak pojawiły się leśne groby luteranów. W Dębowcu zaczyna się łańcuszek stawów rybnych. Idę wzdłuż ich brzegów aż do Kostkowic, a potem się już „przydługie” wejście do Cieszyna. Przechodzę przez nowe osiedle Liburnia gdzie mieszka 30% mieszkańców miasta i po chwili jestem na cieszyńskiej starówce. Cieszyn zasługuje na gruntowne zwiedzanie. Dziś zadowolę się wyłącznie spacerem po najstarszej jego części. Na więcej po prostu nie starczy mi czasu. Do tego nie sprzyja aura, jest deszczowo i robi się zimno. Na początek rynek z ratuszem i hotelem „Pod Brunatnym Jeleniem”. Naprawdę piękne miejsce. Moje pozytywne odczucia wzmacnia wizyta w barze „Społem”, znajdującym się tuż przy rynku. Znam ten punkt od kilkudziesięciu lat i idąc tutaj zastanawiałem się, czy jeszcze funkcjonuje i czy dalej serwują słynne kanapki. Nie zawiodłem się! Nic się nie zmieniło. Nie mam problemu z wyborem, próbuję wszystkie; ze śledziem, z szynką i z sałatką jarzynową. To była uczta. Może to głupie, ale mam duży sentyment do tego miejsca. Ulicą Głęboką podążam na wzgórze zamkowe i w lekkim deszczu oglądam Wieżę Piastowską i znaną z dwudziestozłotowego banknotu romańską rotundę św.Mikołaja. Dla ogrzania kości odwiedzam zamkową herbaciarnię. Jest klimat, jest super herbata i jeszcze ciasto domowej roboty. Potem przez most na Olzie idę na czeską stronę. Generalnie jest tu skromniej, ta część miasta nie prezentuje się tak okazale jak po naszej stronie Olzy. W drodze do powrotnej do domu korzystam z czeskich kolei, mam krócej i oszczędzam sporo czasu.